Wie het weet mag het zeggen

Dinsdag 14 januari
Op dinsdagochtend reden we naar het Schechterinstituut in Jeruzalem. Hier worden mannen en vrouwen opgeleid tot rabbijn of tot chazan (voorzanger). Na een hartelijk welkom door rabbijn Tucker werd eerst het ochtendgebed gebeden: het begin o.l.v. een vrouwelijk student, het vervolg o.l.v. een mannelijke. We maakten dus meteen kennis met een stukje religieus-Joodse emancipatie waar we in Nederland niet altijd weet van hebben: wij denken te vaak alleen aan de ultra-orthodoxen met hun baarden, hoeden en zwarte kleding. We merken steeds weer op deze reis: we hebben plaatjes in ons hoofd, beelden die bij nader inzien niet kloppen.

Na het ochtendgebed begon het echte werk: samen teksten lezen. Teksten, in dit geval, waarin God het land aan Abraham en zijn nakomelingen belooft: Genesis 17: 3-8, Genesis 26: 2-6, Genesis 28: 10-19, Leviticus 25: 23, Deuteronomium11: 8-12,1 Samuel 26: 17-20… en Efeziërs 6: 1-4. Ook het Nieuwe Testament dus. Vooral de gesprekken in kleine groepen waren een unieke belevenis: Joodse studenten en leraren en Nederlandse dominees samen gebogen over de Heilige Schrift in een open sfeer. Ik zat in een groepje met 3 dominees en 2 Joodse studenten: een moeder van 3 kinderen die aan karate doet en zich, nu ze het huis uit zijn, theologisch laat vormen omdat ze pastoraal werk doet, en een jonge Amerikaan die in het kader van zijn rabbijnenopleiding daar een jaar in Israël aan het Schechter studeert.

’s Middag werden we stevig heen en weer geslingerd – of moet ik zeggen: van rechts naar links? Per bus bezochten we eerst twee letterlijke hoogtepunten: eerst het graf van Samuël (voor wie het graag opzoekt: 1 Sam. 25: 1), en daarna een plek die nu bekend staat als ‘Hoessein’s paleis’ (koning Hoessein van Jordanië wilde hier ooit een paleis bouwen), en die we uit de Bijbel kennen als Gibea, de plek waar veel langer geleden een andere koning woonde, namelijk Saul. Vanuit beide punten heb je een werkelijk fabuleus uitzicht over de omgeving. Op heldere dagen kun je vanuit ‘Hoessein’s paleis’ zelfs de Jordaanse hoofdstad Amman zien liggen.
Onze gids was het om iets heel anders te doen: hij liet ons zien dat Jeruzalem aan de oostzijde dreigt te worden ingesloten en opgeslokt door een soort Randstad-Westbank van Ramallah tot aan Betlehem. Onder het motto ‘Keep Jerusalem’ probeert hij groepen als de onze ervan te overtuigen dat Israël onder geen beding afstand mag doen van Oost-Jeruzalem. Waarom? Uit angst voor wat hij noemt ‘een Gazastrook in Jeruzalem’. Maar al die Palestijnen wonen dan straks wel in Israël, zei ik, zijn jullie daar dan niet bang voor? Nee, was het antwoord, want van ons hebben ze niets te vrezen.

Nou, daar dacht onze volgende gastheer heel anders over! Na ‘Keep Jerusalem’ gingen we naar het kantoor van Sabeel, een Palestijns-christelijk instituut voor bevrijdingstheologie. Een oudere meneer begon zijn verhaal te vertellen. Ik zal wel even niet goed hebben opgelet, want pas terwijl hij praatte drong het tot me door: we zitten naar Naim Ateek te luisteren! Ateek is de stichter van Sabeel en dé bevrijdingstheoloog van de Palestijnen. Inmiddels is hij flink in de tachtig, maar zijn verhaal is nog steeds krachtig en bewogen. Een door en door Palestijns verhaal is het, vol pijn, verzet en bitterheid over wat Joden Palestijnen aandoen. ‘Wij zijn hier de slachtoffers!’, zei Ateek, ‘en wij eisen eerst gerechtigheid voor we over vrede en verzoening gaan praten!’
Weer hebben het ondervonden: mensen vertellen een verhaal. Hun verhaal. Je kunt nog zo vaak zeggen: kijk naar de feiten! Je maakt uit wat je feiten noemt altijd je eigen verhaal. En voor wie luistert blijft altijd de vraag over: Geloof ik dit? Of niet? Zeg het maar…