Om niet te vergeten...

Maandag 13 januari

De dag stond in het teken van het gedenken. Dat betekende een bezoek aan het herinneringscentrum Yad Vashem en een bezoek aan de organisatie Elah, die zich als taak stelt om bij te dragen aan de verwerking van oorlogstrauma’s bij Holocaust overlevenden.
Het herinneringscentrum Yad Vashem, kom je binnen over een brug. Zo benader je als bezoeker de tijd waarin de grote ramp plaatsvond. Je gaat echt een brug in de tijd over. Op veel videoschermen en foto’s word je meegevoerd in het net dat zich steeds nauwer ging sluiten om de Joodse gemeenschappen. Toespraken van Hitler waarin hij uitpakt tegen de Joden, zijn daar op schermen te zien. Mocht iemand ooit nog twijfelen aan de vraag of de Holocaust zich echt ooit heeft voltrokken, die kan er na zo’n bezoek niet omheen. Dit was de werkelijkheid, niet alleen in Nazi-Duitsland, maar het plan van de vernietiging ontrolde zich in alle landen waar het leger van Duitsland heer en meester was. Foto’s van het velodrome in Parijs waarmee het boek: “mijn naam is Sara” begint, maar ook foto’s van een schip vol van Joden dat Amerika niet in mocht en uiteindelijk naar Frankrijk moest terugkeren en waarvan dus ook veel Joden uiteindelijk zijn omgekomen, van stap tot stap maak je het als bezoeker mee.
Zigzaggend word je er doorheen gevoerd om uiteindelijk als de bevrijding nabij is, uit te komen bij een glazen wand waardoor je kijkt naar een prachtig bos in een glooiende vallei even buiten Jeruzalem. Daarmee wordt het beeld opgeroepen van het nieuwe leven dat zich aandient. Een beeld van hoop, maar niet zonder de verscheurdheid meegemaakt te hebben.
Want vlak voor de uitgang kan je in de zaal met de sterretjes in het bijna donker terechtkomen waar permanent de namen van 1,5 miljoen Joodse kinderen worden voorgelezen die in de Holocaust zijn omgekomen. Je luistert naar de namen, de leeftijden en de landen waar deze kinderen vandaan kwamen. Je wordt stil van niet te beschrijven leed.

’s Middags zaten we aan tafel samen met deelnemers aan de gespreksgroep van Elah. Aan elke tafel zat iemand die ons zijn of haar levensverhaal vertelde. Bijna alle deelnemers hadden de oorlog overleefd door onder te duiken, ze vertelden hoe in het verzet de blonde kinderen naar Friesland gingen en de donker kinderen naar Brabant Zeeland en Limburg om toch maar zo min mogelijk op te vallen. Hoe klein ze ook waren in die jaren, ze hadden direct in de gaten dat het ernst was. Verraden van je afkomst was dodelijk. Onvoorstelbaar eigenlijk dat kinderen vaak compleet onvoorbereid van de ene op de andere dag geplaatst werden in voor hen onbekende gezinnen, waar ze ook nog direct moesten doen alsof ze deze mensen al jaren kenden. Op straat moesten ze vertellen dat ze een neefje of nichtje waren dat door het bombardement van Rotterdam tijdelijk moest komen logeren. Na de oorlog kwamen meerdere kinderen die soms alle familie hadden verloren in een Joods kindertehuis terecht, sommigen trouwden jong en zeker diegenen die bij ons aan de tafels zaten vertelden dat ze rond 1950, vaak net getrouwd, naar Israël waren gekomen.
Wat verder aan hun verhalen opviel was dat ze ondanks het verdriet dat ze geleden hadden toch heel positief in het leven stonden. Dames van nu rond de 90 jaar wisten ons meermalen aan het lachen te maken met de soms ook zeer grappige onderdelen van hun diep ingrijpende verhalen. Ze vertelden dat ze zeer dankbaar waren voor de hulp die ze van Elah hadden gekregen in de verwerking van al hun lege plekken. Eén van de manieren waarop dat gebeurt, is het heel systematisch opschrijven van de verhalen. Daarnaast, zo was de indruk die we kregen, was het ook de sfeer van herkenning waardoor deze mensen versterkt werden in het gevoel dat ze niet alleen stonden in hun verdriet.

U merkt als lezers dat uw predikanten echt geen vakantie reisje aan het maken zijn, mocht u die indruk al hebben, want de dag van dinsdag zou alweer een totaal ander karakter krijgen; samen met Rabbijnse studenten gaan we een Bijbelteksten lezen over de belofte van het land.