Een reis afgesloten. Een reis begonnen.

Dinsdagmorgen. 21 januari. Terug in Nederland. Veilig en wel.

Zondagmorgen vertrokken we uit Maison d'Abraham, het pension waar we de afgelopen 11 nachten hadden doorgebracht. 10 dagen lang was dit onze thuisbasis van waaruit we Jeruzalem en de omgeving verkenden en vele ontmoetingen hadden met Joden en Palestijnen. Lezingen, studies, persoonlijke gesprekken maakten ons veel wijzer over het leven en de vragen van de inwoners van dit land. En hoe meer we hoorden, hoe wijzer we werden, hoe minder we wisten... Een uitspraak van Simon Schoon werd aangehaald: wie hier één week is geweest kan een heel boek schrijven; wie hier een maand is geweest kan een artikel schrijven; wie hier een jaar is geweest weet niet meer wat hij schrijven moet. De verslagen getuigen van de diversiteit aan opvattingen, aan gevoelens, aan ervaringen.
Hoop en wantrouwen wisselen elkaar af; onverzettelijkheid en toenadering gaan soms hand in hand. Jeroesjalayim, stad van vrede? Daar is heel veel gebed, heel veel inzet, heel veel goede wil voor nodig. De noodzaak tot geloof, hoop en liefde krijgt hier een extra intensiteit.

Vrijdag 17-1 was gereserveerd voor groepswerk. Per groep op een rijtje zetten wat je de afgelopen weken aan indrukken had opgedaan en proberen tot een eerste verslag te komen, een eerste antwoord op de vragen die je vóór de reis had geformuleerd. 's Avonds volgde de presentatie van de voorlopige resultaten aan elkaar, op gedegen, indrukwekkende en ludieke wijze. Het panel van 'Wie van de drie', waarbij uiteindelijk de echte landeigenaar moest opstaan, mag niet onvermeld blijven.

Zaterdag was er gelegenheid om naar een synagoge of kerk te gaan, waarna de rest van de dag vrij was. Schrijver dezes is met Piet en Arjen naar de Baptist House geweest, een internationale gemeente die enige joodse elementen in hun liturgie hadden opgenomen. Zo werd bijv. de Parasha van de week gelezen (in het Hebreeuws) met een korte toelichting, en werd het 'Sjema Jisrael' gezongen, aangevuld met het Grote Gebod, en kregen we de zegen in gezongen Hebreeuws mee.
De gastvoorganger, werkzaam onder Syrische vluchtelingen in Libanon, hield een inspirerende preek over David en Abigaïl (1 Samuël 25).
Naderhand hebben we hem nog even gesproken en wat mij het meest blij bleef was zijn opmerking dat, als we het over 'bezette gebieden' hebben, het voor de Arabieren niet alleen maar over de Westbank gaat, of nog wat andere plaatsen, maar over het hele land. Het hele land is in hun ogen bezet gebied en moet bevrijd worden. Oftewel: weg met Israël. (Hij vertelde dat zijn kinderen op Arabische scholen hadden gezeten en zo onderwezen werden.) Tja, met zo'n opstelling wordt het gesprek over vrede en verzoening knap moeilijk.

De rest van de dag hebben we genoten van de zon, de oude stad, met een mooie wandeling over de stadsmuur als toegift.
's Avonds wachtte ons nog een lezing van Salim Munayer, van de organisatie Musalaha, die zich inzet voor verzoening. Hij is een Palestijnse christen die in Israël woont. Hij vertelde over de geschiedenis van de Palestijnse christenen die in zijn ogen de voortzetting zijn van de eerst gevormde christengemeentes in Palestina/Israël. Sprekend over de weg naar verzoening noemt hij een aantal obstakels voor die verzoening, zoals bijv. de onbalans in macht, wantrouwen en angst, je niet kunnen of willen inleven in de situatie van de ander, jezelf in moreel opzicht superieur achten, jezelf vooral als slachtoffer zien. Vervolgens benoemde hij een aantal fases die in zijn ogen tot verzoening zouden kunnen leiden, waarbij het belangrijkste wel is dat er een relatie tot stand wordt gebracht. Een zodanige relatie waarin je je kunt uitspreken, waarin naar elkaar geluisterd wordt. Daarom organiseert Musalaha trips naar de woestijn, met Joodse en Palestijnse jongeren, waarin ze, zonder afleiding, op elkaar zijn aangewezen, elkaar nodig hebben, zodat ze moeten gaan samenwerken, zodat er een relatie ontstaat, en ruimte om te luisteren naar het verhaal van de ander.

Zondagmorgen dus op weg: eerst naar Massada. Bekend vanuit de geschiedenis als het laatste bolwerk van de Joods rebellen. Na de inname van Jeruzalem en de verwoesting van de tempel (70 A.D.) had een groep Joodse opstandelingen zich in Massada teruggetrokken. Koning Herodes had ooit op de rots Massada een versterkt fort / paleis laten bouwen om in tijden van nood daarnaar toe te kunnen vluchten. Er lagen daar enorme voorraden voedsel, en een ingenieus systeem van waterleidingen zorgden ervoor dat er voldoende te drinken was.
Voor de Romeinen was het groepje dat zich daar teruggetrokken had eigenlijk niet zo interessant, maar het werd voor hen een prestige kwestie om het fort te kunnen veroveren. Dat was vanwege de steile hoogte bepaald niet makkelijk, maar doordat ze een grote wal lieten opwerpen door Joodse slaven, wisten ze hun doel uiteindelijk (na 3 jaar) toch te bereiken.

Na Massada trokken we verder door de woestijn (al heb je daar in een bus met airco toch wat minder woestijn-gevoel bij) naar Arad, waar een kunstenaar beelden en woorden van de kruisiging had verbonden met het lijden van het Joodse volk in de tweede Wereldoorlog. Een indrukwekkend en tegelijk gewaagd vraagstuk, want mag je die verbinding zo wel leggen. Doe je daarmee het lijden van Christus en de verschrikkingen van de Shoah wel recht?

Vervolgens werden we op plm 10 kilometer buiten Arad naar een bedoeïenenonderkomen gebracht, Kfar Hanogdiem. En de kamelen stonden al voor ons klaar! Ik begrijp nu wat beter waarom deze dieren ook wel de schepen van de woestijn worden genoemd. Het was blijkbaar af en toe een stevig zeetje...
In het kamp werden we gastvrij onthaald, zoals het in de bedoeïenentraditie overigens ook hoort. Al zei onze gastheer er wel bij dat we er dit keer voor moesten betalen :-). Dit kamp was vooral bedoeld om gasten te kunnen ontvangen, je kunt er 'kamers' boeken: tenten of huisjes, waar matrassen of bedden staan, met overigens verder prima sanitaire voorzieningen. En uitstekend eten.
's Avonds genoten we van het kampvuur, elkaars verhalen, de sterrenhemel, een prima wijntje, en beseften dat we morgen huiswaarts zouden gaan...

Na de soberheid van Maison d'Abraham was het een verrassing om de volgende morgen van een zeer uitgebreid ontbijtbuffet gebruik te mogen maken! En toen in de bus, richting Tel Aviv, met nog een kort uitstapje bij Beit Guvrin National Park waar prachtige uitgegraven grotten (mijnen) waren te bewonderen. Daar sloten Michael en Dineke de reis met ons af, waarbij Dineke ons het lied 'Vrede voor jou' aanleerde en wij vervolgens elkaar en dit land, met alle bewoners zingend zegenden met dit lied: Vrede voor jou!